De gemeente Baarn is bezig met een Plan van Aanpak Eenzaamheid. Tijdens de informatieraad van 8 januari kreeg Lokaal-O naar aanleiding van dit plan de ruimte een presentatie te houden. Birgit Oelkers voerde het woord.
Wat doet Lokaal-O aan eenzaamheidsbestrijding, wat kan Lokaal-O daaraan bijdragen?
Allereerst: Lokaal-O heeft niet als doel om eenzaamheid te bestrijden. We hebben wel tot doel dat er meer betrokken buurten in Baarn ontstaan. Dat wil zeggen dat er door Lokaal-O nieuwe verbindingen tussen buren ontstaan, meer persoonlijke relaties en vriendschappen in de buurt en meer maatschappelijke initiatieven in Baarn. In de Gaspard de Colignyschool is in de afgelopen 2 ½ jaar een ontmoetingsplek ontstaan waar mensen zelf initiatieven en activiteiten ontplooien en meedoen met die activiteiten. Elke week zijn dat zo’n 120 mensen.
Het meest bekend zijn de Buurtbieb, de Weggeefwinkel, de Mooie Ontmoetingen, de Taallessen en – gedurende de eerste twee jaar van LOKAAL-O – Happy Kids/Happy People, waarvoor Lokaal-O een springplank was naar uitbreiding op een meer duurzame plek. Minder bekende initiatieven zijn de spelletjesavond van Marokkaanse mannen, de tekenclub, Arabische lessen op zondag, diverse kunstenaarsprojecten, fotoshoots met 2dehandskleding, buurtpicnics, creaochtenden.
Als Lokaal-O hebben we het ‘Iedereen is welkom’ in ons vaandel staan. Met z’n allen willen we een inclusieve samenleving. En in Lokaal-O komen de meest verschillende mensen bij elkaar die Baarn kent.
Mensen die heel Baarn kennen, mensen die bijna niemand kennen,
Eenzame en tweesame mensen
Mensen uit Hoog Baarn, mensen uit Laag Baarn
Mensen met een super goed geheugen en mensen die jouw naam na 3 minuten al weer vergeten zijn
Mensen met veel geld en mensen die amper rond kunnen komen
Mensen die blaken van gezondheid en mensen die opgelucht zijn als ze een dag geen pijn hebben.
Van een heleboel van deze mensen die in Lokaal-O komen kun je zeggen dat ze in de categorie ‘eenzame mensen ‘ vallen. Bijvoorbeeld omdat ze nauwelijks een netwerk hebben zoals dat heet. Omdat ze net hun man of vrouw onlangs zijn verloren. Omdat ze niet als buurtbewoner maar als ‘client’ , als bewoner van een instelling door het leven gaan, omdat ze psychische problemen hebben en daardoor soms te ingewikkeld zijn voor anderen, omdat ze net nieuw zijn in NL en hun eigen land en familie missen die ze achtergelaten hebben.
Wij maken geen onderscheid tussen krachtig en kwetsbaar. In LOKAAL-O veranderen mensen van eenzaam en zielig in een LOKAAL-O maker, ontdekken ze dat ze meer zijn dan hun probleem, zijn ze niet alleen cliënt maar ook buurtbewoner. Daarom, denken wij, komen ze naar Lokaal-O en voelen ze zich er thuis. Ze horen erbij, komen tot hun recht en zijn van betekenis.
Er zijn een stuk of 7 factoren die volgens ons cruciaal zijn voor het reilen en zeilen van Lokaal-O. De meeste daarvan zijn ook terug te vinden als principes van ABCD, Asset Based Community Development. Een vorm van community building, die we als bestuur als leidraad hebben. We denken dat deze factoren ook van betekenis kunnen zijn bij het organiseren van een gemeentelijk beleid dat verder reikt dan het bestrijden van eenzaamheid als aandoening.
Ik loop de factoren even snel langs. Er is veel over te vertellen, maar niet alles kan in de mij toebedeelde 5 minuten.
1. LAAGDREMPELIG. HET IS VAN ONS ALLEMAAL
LOKAAL-O is een plek van doeners, van mensen die werk maken van hun idee of passie én die van betekenis willen zijn voor anderen. Mensen kunnen hier samen hun ding doen. Dat voel je als je binnenstapt. Het is geen buurthuis dat van één organisatie is, waar professionals en ambtenaren in de lead zijn. Nee, LOKAAL-O is van iedereen die er op dat moment iets doet, een initiatief ontplooit of daaraan bijdraagt. Zonder al die LOKAAL-O makers, eenzaam of niet, zou LOKAAL-O niet bestaan.
2. BLIJ DAT JE ER BENT
Als je binnenkomt of aan een van de activiteiten meedoet, krijg je het gevoel dat je welkom bent. Niet omdat een professional je welkom heet of een gastvrouw of -heer, maar mensen die zich met hart en ziel inzetten voor hun eigen initiatief. Die het belangrijk vinden dat mensen zich welkom voelen bij dat waar zij voor gaan en die het leuk vinden mensen erbij te betrekken.
3. WERKEN VANUIT KWALITEITEN EN OVERSCHOT, NIET VANUIT PROBLEMEN EN TEKORTEN
In Lokaal-O gebeurt alles op basis van de kwaliteiten die er zijn en er ontstaat een aantrekkingskracht om mee te willen doen, omdat mensen het leuk met elkaar hebben. Ook de uitbreiding van activiteiten en nieuwe initiatieven ontstaan door de Zwaan-Kleef Aan-wet en doordat mensen denken, ‘Hé, hier kan ik misschien iets met mijn vaag idee’ en ‘Hé, ik hoorde dat het daar leuk is en ga ook eens kijken.’
4. JE HOORT ERBIJ
Als deelnemer en Lokaal-O maker hoef je niet in een sjabloon te passen, je bent geen doelgroep. Ook al wijk je af van wat als normaal gezien wordt, je wordt er niet op aangekeken, niet bevraagd.
5. GEEN MENSEN ACTIVEREN
In LOKAAL-O geloven we er niet in dat je mensen moet activeren. Veel belangrijker is dat je met elkaar op ooghoogte omgaat en kijkt waarvoor mensen gaan. En dat iedereen de kans krijgt om bij te dragen. Dan komt de actie vanzelf wel.
6. RAFELRAND
De ruimtes, het gebouw van de oude Gaspard-school maken dat je je niet hoeft te schamen voor je menszijn, je hoeft niet perfect te zijn. Dat komt door het rafelranderige van de plek: beetje rommelig, beetje huiselijk. Je kunt hier gelukkig niet van de vloer eten. Het gebouw heeft een geschiedenis, het leeft en is net zo divers als de mensen die er komen. En heel belangrijk ook: het is niet duur om hier iets te doen, geld organiseren is geen onoverkomelijke voorwaarde om activiteiten te organiseren, mee te kunnen doen. Als je een middag lang een activiteit met andere buurtbewoners wilt organiseren kost je max 20 euro.
7 BLIJVENDE IMPACT
Een cruciaal punt is dat het bij de activiteiten zoals de Buurtbieb, de Mooie Ontmoetingen, de Weggeefwinkel, de Taallessen, de Tekenclub en anderen niet gaat om de hoeveelheid mensen, of om een bepaald programma of een bepaalde vorm of doelstellingen. Behalve om de bezigheid zelf, gaat het om de ontmoeting, het plezier hebben met elkaar, elkaar leren kennen. En dat heeft hoe dan ook impact op het leven van mensen. We durven te zeggen dat Lokaal-O het leven van sommige mensen ingrijpend heeft veranderd. Minder eenzaam, meer verbonden. Minder nutteloos, van betekenis. Minder client, meer buurtbewoner.
Tot slot
Wat nodig is om zoiets als zo’n bruisende plek als Lokaal-O te laten ontstaan – behalve een laagdrempelige vriendelijke en goedkope plek zelf – zijn mensen die de kunst van het lolmaken en verbinden verstaan, die uit zijn op het vinden van haakjes voor meer onderlinge contacten/vriendschappen, in plaats van eenzamen willen helpen. Die geen onderscheid maken tussen krachtig en kwetsbaar, en in plaats daarvan de informaliteit en het dagelijkse leven omarmen als basis voor alles wat er gebeurt en ontstaat.
Vragen naar aanleiding van de presentatie
Na de presentatie van Birgit konden gemeenteraadsleden vragen aan haar stellen.
- Hebben jullie al zicht op een nieuwe locatie als de oude school plaats moet maken voor woningbouw?
Daar hebben we nog geen zicht op. We moeten er in de zomer uit. Wel zijn we in gesprek met wethouder Stroo om te kijken naar een andere tijdelijke mogelijkheid. De kracht van Lokaal-O is dat er cross-overs ontstaan: je komt binnen voor het een en dan zie je ook een andere activiteit en kom je met weer andere mensen in contact en op andere ideeën. Het mooiste zou dus zijn als we met elkaar doorgaan, al weten we dat er op een andere plek ook iets nieuws zal ontstaan; de plek is namelijk bepalend, wat voor sfeer heeft die plek, wie zijn de buren, wat kan er in het gebouw? Hoe dan ook wordt het opnieuw een broedplaats voor verbinding en ontmoeting.
Stel dat het niet lukt om met alle initiatieven samen op een nieuwe locatie te komen. Dat zou kunnen. Baarn zit bomvol en de gemeente maakt keuzes. Ik ken voorbeelden in andere steden waar keuzes zijn gemaakt voor de samenleving van de toekomst,dus niet alleen vanuit economische overwegingen. Maar als het niet lukt een andere gezamenlijke ruimte te vinden dan gaan we op zoek naar ruimtes voor individuele initiatieven, dan gaan gebruikers solo verder, maar dat heeft zeker niet onze voorkeur. Eigenlijk is dat pas echt eenzaam en de vraag is hoe duurzaam dat zal zijn.
- Is Lokaal-O nou een buurtinitiatief of meer?
De stichting Lokaal-O is meer dan de huidige ontmoetingsplek in de oude Gaspard. We zijn een nomadische stichting die probeert plekken een nieuw leven in te blazen, gericht op verbinding en ontmoeting. Het stichtingsbestuur bewaakt het gedachtengoed van Lokaal-O en stuurt zo nodig bij, maar elke gebruiker in de oude Gaspard heeft een eigen verantwoordelijkheid. Stel dat er een andere plek binnen Baarn wordt gevonden, dan gaan we met de gebruikers in overleg of ze als community verder willen of voor een eigen oplossing en eigen nieuwe plek kiezen.